Kanisa lililotengenezwa upya

Tano: Kanisa lililotengenezwa upya (1453–1678 BK)

Tangu anguko la Konstantino mpaka mwishoni mwa Vita vya miaka Thelathini.

Hawa ni wale waliokuwa wamebaki wakilipinga kwa ushupavu mafundisho ya uwongo. Hiki kilikuwa ni kipindi ambacho Mungu aliinua wanaume wakang'ara na kufunika lile giza la mafundisho ya uwongo.

Kipindi cha kuchipuka upya (Mvurumko)

Mwanga wa kujifunzia

Mvurumko nineno linaloeleza kuamka kwa Ulaya katika fani za elimu sanaa na sayansi. Haya ni mambo yanayohusiana na ustaarabu.

Mwanga wa neno la Mungu

Neno la Mungu liliiondoa Ulaya kutoka enzi ya giza. Siyo jambo la kushangaza kwamba ustaarabu ulirudi wakati neno la Mungu liliporudishwa kwa wanadamu.

Mashine ya uchapishaji ulivumbuliwa huko Gutenberg mwaka 1456 na kitabu cha kwanza kilichochapishwa ni Biblia (nakala 200 ya Vulgate Kilatini). Kuanzia hapo Biblia ziliweza kuchapishwa kwa wingi na kufikia mikono ya watu wa kawaida kwasababu ya uvumbuzi huu.

Majadiliano: Je, watu wa kawaida wanaweza kuelewa Biblia?

Mwanga wa ukweli

Mashine inayohamishika ya kuchapisha iligeuka chombo muhimu sana katika mageuzo ya kanisa. Wanamageuzi walichapisha vitabu na vitini vya kufundisha kupinga mafandisho ya Kanisa la Katoliki na uukweli kuhusu kuhesabiwa haki kwa imani. Vitini hivi vipya vilipata umaarufu na kusambazwa bara lote la Ulaya. Ilibid ivitabu vinakiliwe kwa mikono na waandishi kabla ya uvumbuzi wa mashine ya uchapishaji na sasa vitabu viliweza kusambazwa kwa haraka. Watu waliweza kusoma na kufanya uamuzi wao wenyewe kwa msingi wa ukweli si tu kwa kile alichosema kuhani.

Mageuzo

Mageuzo maana "yake ni rekebisha, geuza au ongeza ubora." Wanamageuzi walikuwa wakijaribu kuleta mabadiliko katika kanisa. Baadhi ya hao wanamageuzi hawakutambua kwamba Kanisa Katoliki la Katoliki lisingekubali mabadiliko. Walisimama imara na kupinga yale waliyofikiri walikuwa mafundisho ya uongo. Wanamageuzi walikuwa wakiwarudishia watu neno la Mungu kama lilivyo katika Biblia kwa lugha yao. Kanisa la Katoliki lilipinga usomaji wa Bibilia kwa mtu wa kawaida. Watu waliotetea ukweli waliteswa na ndipo wakaanza kufahamu kwamba Kanisa la Katoliki lisingebadilika kamwe. Waprotestanti ni jina walilopewa watu waliokataa mambo ya Kanisa Katoliki.

Mageuzo katika bara la Ulaya

Martini Luther (1483–1546) huko Ujerumani

Martini Luther anachukuliwa kuwa ndiye Baba wa mageuzo.

Aliweka tangazo lenye Hoja 95 katika lango kuu la kanisa la Askofu wa Wittenberg tarehe 31 Oktoba 1517. Hoja hizo zilionesha jinsi anavyopinga kanuni za Kanisa Katoliki. Alikana kile alichokiona kama mafundisho ya kanisa la uwongo na kukataa mamlaka ya papa. Nakala nyingi za tangazo lake hilo zilizochapishwa na zilienea haraka Ulaya na zikasaidia kuwasha moto mkali wa mageuzo.

Aliichoma nembo ya Papa. Nembo ya papa ni lakiri iliyoitwa kwa kilatini Bula. Neno hili la kilatini bula ambalo kwa kiingeraza ni bull linatokanana neno la kilatini lilitumiwa katika hati zote rasmi zilizokuwa na muhuri au lakiri yaani nembo ya papa. Mwaka 1520 papa alimtumia Martini Luther Bula (hati rasmi) ya kumtuhumu kwamba ameasi.

Martini Luther aliitwa kuhudhuria Diete huko mjini Worms. Diete ni baraza la utawala. Mnamo mwezi Juni 1521 Luther aliitwa mbele ya Diete la Mfalme huko Worms nchini Ujerumani. Alihakikishiwa na viongozi wa serikali wa Ujerumani kwamba atasafiri kwa usalama kwenda na kurudi Worms kuhudhuria baraza hilo. Aliamriwa na viongozi wakanisa Katoliki atubu. Luther alijibu ifuatavyo, "Hadi nitakaposhaurika kwa kuona ushahidi katika maandiko matakatifu au kwa sababu zilizo wazi, sitaweza kubadilisha msimamo wangu, kwa kuwa siyo salama au busara kufany akitu chochote kinyume na dhamira. Mungu anisadie. Amina."

Rafiki wa Luther, ambaye alikuwa kiongozi wa serikali, "alimkamata" Luther na kumtia katika Ngome la Wartburg kwa mwaka mmoja. Alifanya hili kulinda Luther kutoka kanisa. Katika mwaka huo, Luther alitafsiri Agano Jipya na sehemu ya Agano la Kale kwa Kijerumani ambayo ni lugha ya watu wake.

Ulrich Zwingli (1484–1531) huko Uswisi

Zwingli akawa mchungaji wa kanisa kuu katika Zurich tarehe 1/1/1519. Alisema atahubiri kupitia Injili ya Mathayo badala ya kutumia mtaala. Mwaka 1522 baadhi ya washirika wake wa kanisa walikula nyama wakati wa kwaresima, na aliwaunga mkono kwa kuhubiri juu ya uhuru. Makuhani waliweza kuoa chini yake, sanamu ziliondolewa kanisani, na ibada ilifanywa kwa huduma rahisi ambazo zilihamasiha mahubiri. Alichapisha kitabu kupinga Wakatoliki. Badala ya kuwa mchungaji, pia yeye alichaguliwa kuwa kiongozi wa jamii. Aliuawa katika vita ya wenyewe kwa wenyewe kisha Yohane Kalvini akaendelea na kazi hiyo ya kuhubiri injli.

Yohane Kalivini (1509–1564) huko Ufaransa na Uswisi

Kuzunguka miaka ya 1533 BK Yohana Kalvini alijitoa kutoka Ukatoliki, aliiacha nchi yake ya Ufaransa, na kuishi Uswisi kama mhamiaji. Mwaka 1536 alichapa toleo la kwanza la Katiba ya Dini ya Kikristo.

Yohane Kalvini alikuwa ni mhubiri aliyekuwaa mwazi na mwandishi ambaye alihubiri ukombozi kwa imani akisisitiza mamlaka ya Injili. Kalivini akafundisha kwamba kufanikiwa ni kwa wateule tu. Alisema, "huwezi kumtenga Mungu au kumweka yeye katika deni lako. Yeye alikuokoa; usingeweza kufanya hinyo mwenyewe." Mafundisho ya Calvin ya Mungu kutujua tangu mwanzo ni ni kuimarika kwa Arminianism, ambaye walijikita juu ya imani ambayo mtu yeyote anaweza kuokolewa kama ataamini.

Kalvinism	Arminianism
Kumnyima kamili Watu wote ni wenye dhambi sana hata hawawezi kumwamini Mungu	Utashi huru Wanadamu wanaweza kuchagua mema au mabaya
Masharti ya kutochaguliwa (wateule)	Masharti kuchagua (kuteuliwa)
Ukombozi kwa wateule	Ukombozi kwa wote
Pingamizi kwa neema	Roho Mtakatifu anaweza kukuzuia
Huwezi kupoteza wokovu (utakatifu)	Waweza kupoteza wokovo

Jakizi Lefeve (1455–1536) huko Ufaransa

Aliandika kitabu kiitwacho Kustahili kwa sababu ya Imani mwaka 1512 na akahubiri ukombozi kwa imani. Alitafsiri Biblia nzima katika Kifaransa. Yeye kamwe hakujitenga rasmi na Kanisa Katoliki.

Uuaji wa Siku ya Bartholomew Mtakatifu (1572)

Waprotestanti ulikua nchini Ufaransa ingawa kulikuwa na upinzani kutoka kwa serikali. Waprotestanti wa Ufaransa waliitwa Wahuguenote. Wahuguenote ziliongozwa na admiral Coligny, na walitaka uhuru wa kidini. Wakatoliki wa Ufaransa waliongozwa na familia ya Guise, ambao waliamini mila ya Kifaransa ya "mfalme moja,imani moja, sheria moja." Katika miaka kumi inayoongoza kwenye mauaji, Ufaransa ilikuwa na vita vitatu vya kidini. Vikundi vyote viwili vilitumia vurugu kujaribu kupata kile walitaka.

Mnamo Agosti 18, 1572, mkuu wa Kiprotestanti, Henri wa Navarre, aliolewa Margaret Mkatoliki wa Valois. Mfalme alitumaini kuwa ndoa italeta amani.

Mnamo Agosti 22 mtu alijaribu na kushindwa kumwua kiongozi wa Huguenot, Coligny. Wahuguenote walikasirika na shambulio hili.

Mnamo Agosti 23 mfalme aliamua kuwa Wahuguenote wote wanapaswa kuuawa, na mnamo Agosti 24 mauaji yalianza kabla ya 4 asubuhi.

Waprotestanti elfu ishirini waliuawa kwa siku hiyo, and hiyo ambayo inakumbukwa kama "Uuaji wa Siku ya Bartholomew Mtakatifu." Viongozi wengi wa Waprostanti waliuawa katika mauaji hayo na Waprotestanti wengine mengi waliikimbia nchi kwa usalama wao.

Waanabaptisti (1525) huko Uswisi

Kujaribu kuzuia mgawanyo, Wajerumani walijigawanya katika nchi za kidini. Baadhi ya nchi zilikuwa Katoliki na zingine zilikuwa Lutherani. Hii ilikuwa ni kwasababu kwa wakati huu, watu walilichukulia kanisa na serikali kama ulikuwa muungano.

Hii pia ilikuwa kweli katika sehemu zingine za Ulaya. Huuko Uswis, kundi la Wakristo hawakuwa na furaha kuwa mamlaka ya Rumi yalichukuliwa na mtawala mwingine wa kidini wa serikali (akiitwa kiongozi wa Zurich). Walitaka udugu badala ya nguvu ya umma. Walizoea demokrasia ya mkusanyiko. Kila moja anaweza kuzungumza kwa Mungu, siyo maaskofu pekee na wanabaraza.

Kundi hili pia lililenga juu ya wokovu binafsi. Januari 21, 1525, kundi hili lilikutana na kubatizana. Hii ilikuwa kinyume cha mafundisho maalum ya kanisa la Zurich, ambayo walisisitiza ubatizo wa watoto. Hawa watu walikuja kujulikana kama Waanabaptisti, wakimaanisha "kubatizwa tena," kwasababu tayari walishabatizwa kama watoto.

Mageuzo huko Uingereza na Uskochi

Sheria ya Ukuu wa Henry VIII (1534)

Mnamo mwaka wa 1521 Henry alishambulia maoni ya Luther juu ya sakramenti, na hivyo papa akampa jina "Mlinzi wa Imani." Ni karibu na kupendeza kwamba papa alimpa jina hili, kwa sababu kwa muda mfupi tu, Henry angeondoka kabisa na shirika ambalo lilimpa jina hilo.

Baada ya kifo cha ndugu yake, Henry alioa shemeji wa kike, Catherine wa Aragon. Hawakuwa na mtoto wa kiume pamoja, na hivyo Henry alitaka kufuta ndoa yake na kuoa Anne Boleyn. Alitumia Mambo ya Walawi 20:21 ili kupatikana kesi yake kwa talaka.

Papa hakumpa talaka, na hivyo Henry alimteua Askofu Mkuu wa Canterbury Thomas Cramner. Askofu Mkuu mpya alimpa talaka aliyokuwa anaitaka. Henry alitangaza kwamba mfalme wa Uingereza alikuwa kichwa cha kanisa.

Henry alikuwa na binti wawili. Maria alikuwa Mkatoliki, na Elizabeth alikuwa Kiprotestanti.

Watakasjiaji na Watawanyishi huko Uingereza

Mfalme Henri wa VIII (1491–1547) iliondoa Kanisa Katoliki huko Uingereza na kuanzisha kanisa la Anglikana. Waliolikataa kanisa hilo la dola waliitwa waasi. Wengi wa waasi hao hasa wachungaji waliofanya kazi yao bila leseni walitupwa magerezani. Kulikuwepo na vikundi viwili vya waasi: Watakasaji na Watawanyishi. Watawanyishi walikuwa ni wale waliotaka kujitenga na kanisa la Anglikana. Watakasaji walikuwa ni wale waliotaka kanisa la Anglikana litakaswe.

Yohane Bunyani (1628–1688) huko Uingereza

Yohane Bunyani alikuwa mhubiri shupavu kati ya waasi. Alihubiri ukombozi kwa neema kwa njia ya imani ndani ya Yesu. Bunyani alifundisha bila idhini ya Serikali na alifungwa kwa miaka 12 kwa sababu ya kuhubiri injili. Aliandika kitabu kiitwacho Safari ya Msafiri ambacho kinaendelea kuchapishwa hadi leo.

Yohane Knoksi (1510–1572) huko Uskochi

Sala yake Knoksi iligeuka kuwa "Nipatie Uskochi au la nife." Alikuwa mwanafunzi wa Kalvini. Alimpinga Malkia Maria wa Uskochi ambaye alikuwa mkatoliki. Vita vya kimwili halisi vilipiganwa kati ya wanaume wa malkia na Waprotestanti. Aliliongoza Bunge kuharamisha misa ya katoliki mwaka 1560. Kanisa la kiprotestanti la Uskochi liitwalo kanisa la Presbaiteriani liligeuzwa kuwa kanisa la dola mnamo mwaka 1567.

Wanamageuzi katika Dunia Mpya (Amerika)

Wasafiri wale waliofika katika Dunia mpya walikuwa ni watawanyishi kutoka Uingereza. Walitia nanga katika Dunia Mpya mwaka 1620. Walifuata uhuru wa kuabudu na kuachana na unyanyasaji wa Kanisa la Anglikana. Walizindua HATI YA MAYFLOWER ambayo ilikuja kuwa ndio hati ya kwanza ya serikali ya ndani ya Dunia Mpya.

Mabadiliko ndaniya Kanisa Katoliki

Baraza la Trenti (1545–1563)

Kusudi kuu la baraza lilikuwa kushughulikia masuala na maswali yaliyotolewa na wafuasi wa Kiprotestanti. Matendo ya wafuasi walilazimika Kanisa Katoliki kutambua kwamba kulikuwa na masuala katika kanisa ambalo lilihitaji kushughulikiwa. Baraza ya Trent ilifanyika katika hatua tatu kati ya 1545 na 1563. Kufuatia ni baadhi ya maamuzi na matokeo kutoka kwa baraza:

• Walifanya mageuzi kwa wachungaji. Waliamua kuwa maaskofu wangeweza kushikilia ofisi moja tu, ili waweze kuzingatia makutaniko yao.
• Walisema kwamba Maandiko na mila zina mamlaka sawa.
• Waliweka nafasi ya "aliongoza utakatifu" kwa haki. Hii ina maana kwamba Mungu anampa mwamini fursa na nguvu ya kuwa nzuri, na ni kwa muumini kujibu.
• Walithibitisha sakramenti saba, ambazo ni ubatizo, uthibitisho, Ekaristi, uvunjaji, unction kali (upako wa wagonjwa), amri takatifu, na ndoa.
• Walisema wazi mafundisho ya ibada ya watakatifu. Walisema kwamba sanamu za watakatifu hawakupaswa kuabudu kwao wenyewe, bali kwamba kulikuwa na ukweli wa kiroho zaidi ya vitu vya kimwili.

Wachungaji waliobadilishwa (Wayesuiti)

Wayesuiti ambao mwanzoni walijulikanakama "wachungaji waliobadilishwa" walisafiri na kiongozi wao mkuu Inyasi wa Loyola aliyepatikana kwa uchaguzi hadi Roma ambapo walitoa huduma yao kwa Papa mwezi Oktoba 1534.

Kabla ya kutawanywa sehemu mbalimbali alizowatuma Papa Paulo III aliandika amri yake (Bula) iliyojulikana kama Regimini militalis Ecclesiae (Kwa kilatini maana yake; kwa serikali ya kijeshi ya kanisa) ikiwa ni tangazo lake kwamba amewakubali Wayesuiti ambao wanaendelea na shirika lao hilo hadi leo. Wayesuiti waliongoza mapambano dhidi ya wanamageuzi kuwapinga Waprostestanti.

Majadiliano: Je, lini kuwatenganisha nani na wengine ambao wanaamini tofauti na wewe? Je, tunapaswa kushirikiana na watu ambao wanaamini tofauti kuliko sisi?